'Zo hangt onzorgvuldig taalgebruik inderdaad samen met onzorgvuldig denken'.
Nog meer kritiek van Gans en Ensel.

In het Tijdschrift voor Geschiedenis van dit kwartaal staat mijn repliek op een in het vorige nummer gepubliceerd artikel van de hand van Evelien Gans en Remco Ensel. Dat is het vierde stuk dat Gans en Ensel aan mijn boek hebben gewijd. Het is in zoverre een verademing dat de insinuerende ondertoon van de vorige stukken afwezig is (al hebben we dat misschien aan de redactie te danken). Verder is het even potsierlijk als de vorige drie.

‘Dat is op zijn minst slap te noemen’. Nogmaals over Sytze van der Zee 

In de Volkskrant van vandaag maakt een mij onbekende briefschrijver (Jeroen Langbroek) bezwaar tegen de brief van Sytze van der Zee waarover ik hieronder al schreef:

‘Een op z'n minst dubieus onderzoek’. Sytze van der Zee in de Volkskrant

In de Volkskrant van afgelopen zaterdag schreef David Barnouw dat rondom de bezettingsgeschiedenis de neiging bestaat de ‘gevestigde’ geschiedwetenschap, allereerst Loe de Jong, van kwade bedoelingen te betichten. Hij gaf als voorbeelden Sytze van der Zee, die meende dat De Jong het onderwerp van Joodse verraders in de doofpot had gestopt (wat Barnouw bestrijdt) en Ies Vuijsje, die meende dat De Jong best wist dat de Holocaust algemeen bekend was, maar dat met bronnenmanipulatie verhulde (wat ik bestrijdt).

'Dat ondergraaft het ophefmakende onderzoek...'. Lieven Saerens in Knack Magazine

De vooraanstaande Belgische historicus Lieven Saerens schrijft in Knack Magazine van 23-10 over een nieuwe studie naar Joodse vluchtelingen in West-Europa, van Meinen en Meyer. Zij geven, zegt Saerens, vele voorbeelden van de doodsangst waarin die vluchtelingen verkeerden, en dat ‘ondergraaft’ mijn boek: ‘Mijn eigen onderzoek bevestigt dat.’

‘Hoe problematisch Van der Booms stelling is’. Jaap Cohen in NRC/Handelsblad 

In zijn recensie van Mary Fulbrooks boek A small town near Auschwitz schreef Jaap Cohen in de NRC van 25-10 dat zij aantoont ‘dat iedereen in de omgeving van Auschwitz al snel wist wat er in het vernietigingskamp gebeurde’ en dat dit relevant is voor ‘een discussie die in Nederland nu al een jaar voortduurt’: 

'Ik ben geneigd Van der Boom gelijk te geven'. Bo Lidegaard in NRC/Handelsblad

In de NRC van afgelopen vrijdag staat een interview met Bo Lidegaard, de auteur van Landgenoten, een geschiedenis van de redding van de Deense Joden. Bernard Hulsman, die eerder een interview met mij maakte, wijst hem op de discussie over mijn boek:

Geen zin in discussie. Nogmaals Rudolf Dekker en Arianne Baggerman 

Rudolf Dekker en Arianne Baggerman, beiden hoogleraar en expert op het gebied van egodocumenten, mengden zich in januari van dit jaar, en nogmaals in juli, in de discussie over mijn boek (zie de berichten van 25-1 en 23-7). Naar aanleiding van hun laatste stuk schreef ik ze de volgende e-mail:

'Geef de ruimte aan nuance'. Brieven in NRC/Handelsblad

In de boekenbijlage van NRC/Handelsblad van afgelopen vrijdag een hele pagina met reacties op het interview van Bernard Hulsman met mij een week eerder.

'De illusie dat de "tewerkstelling" misschien best zou meevallen'.
Anet Bleich in de Volkskrant

In de Volkskrant van vandaag recenseert Anet Bleich het - overigens heel mooie - boek van Bernard Wasserstein over Gertrude van Tijn, die tijdens de bezetting hoofd was van de afdeling Hulp aan Vertrekkenden van de Joodse Raad.

‘Met een aanvankelijke scepsis heb ik het boek gelezen’. Reactie Serge ter Braake 

Gezien de ruime aandacht die ik op dit blog geef aan kritiek, kan de lezer het me hopelijk vergeven als ik de aandacht vestig op een spontaan binnengekomen reactie van mijn jonge collega-historicus dr. Serge ter Braake (die ik, voor de goede orde, persoonlijk niet ken):

'Een schandvlek die door geen enkele redenering kan worden uitgepoetst'.
Boze reacties.

Naar aanleiding van mijn repliek op Vuijsje in de NRC kreeg ik half mei de volgende mail (ik heb alleen de namen weggehaald): 

Ik heb even uw foto bekeken op internet. U bent te jong om die uitspraken te doen.
Het grootste gedeelte van de Nederlanders wist dat de Joden opgeruimd zouden worden en dat vonden zij prima.

'Onverantwoord herschrijven van de geschiedenis van de Jodenvervolging'.
Evelien Gans en Remco Ensel in NRC/Handelsblad

Evelien Gans en Remco Ensel, die eerder twee zeer uitgebreide stukken over mijn boek schreven voor de Groene Amsterdammer, geven nogmaals hun mening, nu in de NRC. Inhoudelijk is het grotendeels een herhaling van hun eerste stuk in de Groene, uit december vorig jaar. Het volgt ook dezelfde debatstrategie: zoveel bezwaren opwerpen dat er voor onderbouwing geen ruimte meer is.

'Heeft Bart van der Boom het beroemdste oorlogsdagboek ter wereld niet gelezen?' Brieven in NRC/Handelsblad

 

In de krant van vandaag nog meer brieven naar aanleiding van Vuijsjes stuk en mijn repliek. De meest uitgebreide is die van emeritus hoogleraar sociologie Wout Ultee.

'We hadden een bril op uit 1943'. Reacties op Vuijsje in NRC/Handelsblad 

In NRC/Handelsblad van vandaag mijn (door de redactie lichtelijk gemutileerde) repliek op Vuijsjes stuk van vorige week, en een interessante brief van A.F. van Weele.

'Pseudo-wetenschappelijke redeneringen'. Ies Vuijsje in NRC/Handelsblad

Eindelijk een enigszins uitgebreide reactie van Ies Vuijsje, wiens boek Tegen beter weten in uit 2006 de aanleiding was voor het schrijven van 'Wij weten niets van hun lot'. Behalve een ingezonden brief in het NIW, waarin hij eigenlijk alleen zei dat ik een leugenaar ben en hij een eenzame strijder voor de waarheid, had hij nog niet gereageerd. Nu krijgt hij 1400 woorden in de NRC.

Jaap Cohen in NRC/Handelsblad

Vandaag in NRC/Handelsblad Jaap Cohens beschouwing over mijn boek, die vorige week in NRC Next stond. Zie het commentaar hieronder.

'Hoe cruciaal is onwetendheid?' Jaap Cohen in NRC Next

In de NRC Next van vanochtend schrijft collega-historicus Jaap Cohen een mooie en genuanceerde terugblik op het debat in de Groene over mijn boek.

'Wiens grootouders bedoelt hij?' Gans en Ensel, deel II

Begin februari publiceerden Evelien Gans en Remco Ensel op de website van de Groene een tweede stuk naar aanleiding van mijn boek. Ik vond dat betoog zo vergezocht dat een reactie me overbodig leek; het diskwalificeerde zichzelf, dacht ik. Nu begrijp ik van een collega dat er wel degelijk historici zijn die het serieus nemen. Laat ik kort uitleggen waarom ik dat vreemd vind.

'Maar was dat belangrijk?' Willem Melching, Hitler

Gisteravond Willem Melchings zojuiste gepubliceerde, mooie en essayistische biografie van Hitler gelezen. Aan het einde van het hoofdstuk over de Holocaust komt hij te spreken over wie wat wist.

'Een antwoord aan mijn critici'. En nog meer kritiek van Gans en Ensel

Vandaag op de website van de Groene geplaatst: mijn antwoord op de kritiek van Meershoek, Baggerman en Dekker en Gans en Ensel. En een nieuw stuk van laatstgenoemden.

‘Een geschiedkundig luchtledige.’ Guus Meershoek in de Groene Amsterdammer

Hoe meer discussie, hoe beter, zegt mijn uitgever, dus waarschijnlijk moet ik blij zijn dat De Groene van deze week nog meer felle kritiek bevat. Na Evelien Gans en Remco Ensel, Arianne Baggerman en Rudolf Dekker veegt nu mijn gewaardeerde collega Guus Meershoek de vloer aan met mijn boek.

'Tunnelvisie'. Dekker en Baggerman in de Groene Amsterdammer

In de Groene Amsterdammer van gisteren nog meer geharnaste kritiek, in de vorm van een brief van Rudolf Dekker en Arianne Baggerman, beiden specialisten op het gebied van egodocumenten.

Repliek op Gans en Ensel

In de Groene Amsterdammer van vandaag staat mijn repliek op de felle kritiek die Evelien Gans en Remco Ensel op 13-12 in datzelfde blad leverden. Of eigenlijk is het een beschouwing over hun manier van redeneren: zij wijzen mijn conclusies af als onwenselijk zonder zich af te vragen of ze waar zijn. Omdat Gans deze bewijstrant vaker toepast leek het mij nuttig om er stelling tegen te nemen.