‘Emotie sterker dan “weten”.’ Isobel Wijnberg en Anja Hollaender in NRC/Handelsblad   

In de krant van 24 juni stond een ingezonden brief naar aanleiding van De Swaans stuk. De auteurs van een boek over een Haarlems kindertehuis voor Duitse-Joodse vluchtelingetjes schrijven dat een van die kinderen, de dertienjarige Margot Kohn, in maart 1941 terugging naar Duitsland, op verzoek van haar vader die een oproep voor tewerkstelling in het Oosten had gekregen.* Later dat jaar werd ze met haar familie vermoord in Oost-Europa.

‘Ik ben te oud om in een verdere discussie van “welles of nietes” meegesleurd te worden.’ Getuigen in de krant en per post

 

In NRC/Handelsblad van 26 juni spreken twee getuigen zich uit over wat men wel of niet wist. Alexander Jansen, die de oorlog als jongen meemaakte, meent dat mijn interpretatie klopt: 

‘Omdat het ondenkbare werkelijkheid is geworden’.

H.W. von der Dunk in NRC/Handelsblad

Emeritus hoogleraar geschiedenis H.W. von der Dunk schrijft in de krant van afgelopen maandag een stuk naar aanleiding van De Swaans artikel in NRC/Handelsblad van 14 juni. Hij maakt drie – heel verschillende – punten.

‘Achter deze discussie gaat een schuldvraag schuil’.
Abram de Swaan in NRC/Handelsblad

In de bijlage Opinie en Debat van NRC/Handelsblad van afgelopen zaterdag mengt socioloog Abram de Swaan zich in de discussie over mijn boek. Hij denkt, in navolging van Ies Vuijsjes boek Tegen beter weten in uit 2006, dat er genoeg informatie over de Holocaust voorhanden was, maar dat men die verdrong.

Een ‘curieuze moraal’. Joris Verheyen op zijn blog

Historicus Joris Verheyen schreef begin april op zijn blog over mijn boek, dat hem achterlaat met ‘een dubbel gevoel’, om niet te zeggen ‘grote twijfels… over de getrokken conclusies, de gevolgde methode en het bronnengebruik’. In helder proza zet hij uiteen dat ik een oude mythe vervang door een nieuwe, ‘die al even moralistisch is’. Hoe komt hij daarbij?

‘Mijn oogen zagen jou ergens ver, aan een rivier van Babylon de slavenketen dragen.’ Sandor van Leeuwen over Pressers gedichten 

In het Reformatorisch Dagblad van afgelopen vrijdag schrijft journalist (en oud-student) Sandor van Leeuwen een interessant stuk over de gedichten die Jacques Presser tijdens de Bezetting schreef over zijn weggevoerde vrouw Dé Appel. Wat stelde hij zich voor bij haar lot?

'Desondanks roept deze man weerstand op bij mij'. 
Reacties op de Universiteit van Nederland. 

Vorige week gingen de colleges online die ik gaf voor de Universiteit van Nederland - een prachtinstituut overigens. Het derde en vijfde van die colleges behandelen in zeer kort bestek de belangrijkste conclusies van mijn boek. Via het enigszins beschamende proces waarvoor de term autogoogelen is bedacht, vond ik enkele reacties die het memoreren waard zijn; niet omdat ze zo doordacht zijn, maar juist omdat ze zo ondoordacht zijn, zo intuïtief.

Een verhelderende discussie. Nog één maal Jaap Cohen

Jaap Cohen is een jonge historicus verbonden aan het NIOD die in april 2013 een tegelijkertijd redelijk en kritisch stuk over mijn boek schreef in nrc.next. Ook hem heb ik gevraagd nog eens te reflecteren op commentaar mijnerzijds. Anders dan Gans en Ensel of Baggerman en Dekker (die simpelweg weigeren hun kritiek te onderbouwen, hoe vriendelijk ik het ook vraag) en anders ook dan Guus Meershoek, die, vind ik, om de hete brei heendraait, gaf Cohen uitgebreid antwoord op mijn vragen. Dat leverde een verhelderende uitwisseling van argumenten op en een beter begrip van de kwestie die ons beiden interesseert. Het stelt me gerust dat rationeel discussiëren over dit onderwerp toch mogelijk blijkt.

Blijvend onbegrip. Nog één maal Guus Meershoek

Eind januari vorig jaar schreef mijn gewaardeerde collega Guus Meershoek een lang artikel in de Groene Amsterdammer over mijn boek. Ik vond dat een verwarrend stuk, omdat het enerzijds de vorm en toon heeft van een genadeloze weerlegging, maar anderzijds op de concrete argumentatie van het boek nauwelijks ingaat. Naar mijn idee praatte het, net als het kort tevoren gepubliceerde eerste stuk van Gans en Ensel, vooral langs het boek heen.

Geen zin in discussie. Nog één maal Evelien Gans en Remco Ensel 

Vorige week stuurde ik Evelien Gans en Remco Ensel, die inmiddels vier zeer negatief getoonzette stukken over mijn boek hebben gepubliceerd, de volgende mail: 

‘Een domme discussie’. Abram de Swaan in NRC/Handelsblad 

In NRC/Handelsblad van gisteren staat een groot interview met socioloog Abram de Swaan, naar aanleiding van zijn nieuwe boek over genociden. Die worden onder andere mogelijk gemaakt, zegt hij, door het niet willen weten ervan:

'In zekere zin is het voor u onprettig dat er nog Joden zijn die het kunnen navertellen'.
Nog één maal Arnold Heertje.

Eind 2012 schreef ik over de schimpscheuten die prof. Arnold Heertje op mij afvuurde, met als dieptepunt zijn vraag wat mijn grootouders tijdens de oorlog deden. Dat feit memoreerde ik afgelopen zomer in het interview in NRC/Handelsblad, inclusief de mededeling dat mijn grootouders voor zover ik weet brave lieden waren. Daarop hernam Heertje zijn tirade en stuurde mij in augustus de volgende e-mail, die ik voorzien van het cursieve commentaar terugstuurde: